بورس کالای ایران
نیاز به ایجاد بازار شفاف جهت تسهیل معاملات و کشف نرخ قیمت کالاهای اساسی و مواد اولیه واسطه‌ای بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا، ایجاد ابزارهای مدیریت ریسک قیمت و تأمین مالی بازار کالایی و تضمین تعهدات طرفین معامله به منظور دستیابی به اثرات مثبت این مهم در توسعه اقتصادی دولت و مجلس شورای اسلامی را بر آن داشت تا بستر قانونی لازم جهت تأسیس و راه اندازی بورس‌های کالایی را در ایران فراهم سازند.
در پی این امر، سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران در شهریور ماه سال ۱۳۸۲ به عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد و پس از آن نیز سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی در شهریور ماه سال ۱۳۸۳ شروع به فعالیت نمود.
با بازنگری و تصویب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۴ و تصمیم شورای عالی بورس، سرانجام بورس‌های فلزات و کشاورزی در یکدیگر ادغام و بورس واحدی با عنوان بورس کالای ایران تشکیل شد و از ابتدای مهرماه سال ۱۳۸۶ فعالیت خود را آغاز کرد. طبق قانون بازار اوراق بهادار کلیه معاملات در بورس کالای ایران تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار انجام می‌شود.
روش‌ها و ابزارهای معاملاتی در بورس کالای ایران
بازار فیزیکی : معاملات کالای فیزیکی در بورس کالای ایران به روش مزایده انجام می‌شود. در این روش فروشنده حداقل قیمتی کالای عرضه شده را اعلام می‌کند. خریداران در صورت تمایل، قیمتی بالاتر از قیمت نهایی را جهت خرید پیشنهاد می‌کنند و در نهایت کالا به پیشنهاد دهنده بالاترین قیمت فروخته می‌شود.
-
قراردادهای مورد معامله در بازار فیزیکی عبارتند از:
- قرارداد نقدی : قراردادی است که طی آن پرداخت بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله انجام می‌شود.
- قرارداد نسیه : قراردادی است که طی آن کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید پرداخت می‌گردد.
- قرارداد سلف : قراردادی است که طی آن کالا با قیمت معین در زمانی مشخص در آینده تحویل گردیده و بهای آن در هنگام معامله پرداخت می‌گردد.
بازار فرعی : در این بازار کالاهایی که به دلایلی نظیر عدم تداوم عرضه، نیاز به بازدید حضوری کالا جهت احراز کمیت و یا کیفیت توسط متقاضی خرید، قابل اتکا نبودن نرخ کشف شده در بورس به واسطه سهم پایین معامله در بورس نسبت به کل بازار محصول و درخواست تسویه خارج از پایاپای معامله توسط عرضه‌کننده امکان پذیرش و معامله در بازار فیزیکی را ندارند قابل پذیرش و معامله می‌باشد
- بازار مشتقه : این بازار شامل معاملات قراردادهای آتی و اختیار معامله می‌باشد:
- قرارداد آتی : فروشنده متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که همکنون تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود، آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند.
- قرارداد اختیار معامله : تفاوت این اوراق با معاملات آتی در این است که در قرارداد آتی دو طرف متعهد به خرید و فروش دارایی در سررسید هستند اما در این اوراق یک نفر متعهد است (فروشنده اختیار که پول آن را گرفته‌است) و دیگری دارای اختیار (خریدار اختیار که پول آن را به فروشنده داده است). فروشنده اوراق متعهد می‌شود در صورت درخواست خریدار، تعداد مشخصی از دارایی پایه را به قیمت اعمال (قیمت معین معامله در آینده که همکنون تعیین شده‌است) معامله کند.
بازار مالی :
- قرارداد سلف موازی استاندارد :فروشنده کالا در قالب این اوراق، همانند قرارداد سلف بهای کالایی را که در آینده تحویل خواهد داد، به صورت نقد دریافت می‌کند. این اوراق برخلاف قرارداد سلف، بازار ثانویه دارد و دارنده اوراق می‌تواند قبل از سررسید این اوراق را در بورس به فروش رساند.
- گواهی سپرده کالایی :گواهی سپرده کالایی ورقه بهاداری است که موید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالای سپرده شده به انبار پذیرش شده در بورس کالا است و پشتوانه آن قبض انبار صادر شده توسط انباردار است. مشتری با سپرده کردن این قبض نزد اتاق پایاپای، می‌تواند این گواهی سپرده کالایی را که به پشتوانه قبض انبار صادر می‌شود در بازار ثانویه معامله نماید.
- صندوق سرمایه‌گذاری کالایی :صندوق کالایی با جذب سرمایه از طریق فروش واحدهای سرمایه‌گذاری، منابع جذب شده را بر روی اوراق‌بهادار مبتنی بر کالا سرمایه‌گذاری می‌کند. صندوق کالایی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که به جای خرید و نگهداری کالای مورد نظر و تحمل هزینه‌های حمل و نقل، انبارداری و خسارت‌های احتمالی آن، اوراق این صندوق‌ها را خریداری نمایند.
محصولات معامله‌شده در بورس کالای ایران
| عنوان بازار | نوع محصول | کالاهای قابل عرضه |
|---|---|---|
| بازار فیزیکی | محصولات صنعتی و معدنی | فولاد، مس، آلومینیوم، سنگ آهن، روی، کنسانتره و غیره |
| محصولات کشاورزی | برنج طارم ، جو، ذرت، گندم، شکر، روغن خام، کنجاله‌ها، مرغ منجمد و غیره | |
| محصولات پتروشیمی | شیمیایی، پلیمر، گازها و خوراک‌ها و غیره | |
| محصولات فراورده‌های نفتی | روغن، قیر، وکیوم باتوم، گوگرد، لوب‌کات، سلاپس واکس، عایق رطوبتی و غیره | |
| بازار فرعی | بازار فرعی | انواع محصولات تک‌محموله‌ای از قبیل: فولاد، ضایعات، پلیمر، شیمیایی، روی، معدنی، سولفات، آهک، صنعتی، خوراک، مس و غیره |
| بازار مشتقه | قراردادهای آتی | سکه طلا،زعفران، زیره سبز |
| قراردادهای اختیار معامله | سکه طلا، زعفران | |
| بازار مالی | سلف موازی استاندارد | سیمان، فولاد، پلی‌اتیلن، سنگ‌آهن، کنسانتره سنگ‌آهن، مرغ منجمد، گندم، اوره، پی وی سی |
| گواهی سپرده کالایی | سکه طلا، زعفران، ذرت، جو، پسته، زیره سبز | |
| صندوق سرمایه‌گذاری | سکه طلا |
موضوع فعالیت شرکت بر اساس ماده 3 اساسنامه عبارت است از: • خدمات کارگزاری، کارگزار/ معاملهگری و بازارگردانی / • خدمات مالی و مشاوره می باشد
